Giải mã các rối loạn sắc tố: Đốm nâu, nám, tàn nhang – đâu là thủ phạm?

Melanin – “Nhà thiết kế màu sắc” và tấm khiên tự nhiên của làn da

Melanin là sắc tố quyết định màu da, được tổng hợp bởi các tế bào melanocyte nằm ở lớp đáy của thượng bì. Quá trình sản sinh melanin gọi là melanogenesis, là một phản ứng tự vệ của cơ thể khi da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc các tác nhân gây viêm.

Melanin tồn tại dưới hai dạng chính:

• Eumelanin: sắc tố màu nâu đậm đến đen, giúp bảo vệ da tốt hơn trước tia UV.

• Pheomelanin: sắc tố vàng đến đỏ, thường gặp ở người da sáng, dễ bị tổn thương do ánh nắng hơn.

Trong điều kiện bình thường, melanin phân bố đồng đều trên da, tạo nên màu da khỏe mạnh. Nhưng khi quá trình sản sinh melanin bị rối loạn, dẫn đến sự tích tụ cục bộ hoặc không đều – hình thành nên các rối loạn sắc tố như nám, đốm nâu, tàn nhang hoặc thâm sau viêm.

🔸 Làn da không đều màu, đặc biệt là vùng má, trán, cằm xuất hiện các mảng tối màu, không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn phản ánh tình trạng rối loạn sinh lý bên trong cơ thể.

Phân biệt các vấn đề sắc tố – Không phải tất cả “đốm nâu” đều giống nhau

1. Nám mảng (Melasma epidermal)

Đây là dạng nám phổ biến nhất, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi 25–40. Nám mảng nằm chủ yếu ở lớp biểu bì, biểu hiện dưới dạng mảng màu nâu nhạt đến nâu đậm, có ranh giới rõ ràng, đối xứng hai bên má, trán hoặc cằm.

✅ Nguyên nhân: Ánh nắng mặt trời, rối loạn nội tiết tố, stress kéo dài, dùng mỹ phẩm không phù hợp.

🔍 Đặc điểm điều trị: Dạng nám này phản ứng khá tốt với các hoạt chất bôi như Niacinamide, Axit Tranexamic, Arbutin, Retinoids… nếu được kết hợp cùng chống nắng nghiêm ngặt.

2. Nám chân sâu (Melasma dermal)

Nám chân sâu nằm ở lớp trung bì, ăn sâu vào cấu trúc da. Đặc điểm là màu sắc sẫm, xám hoặc nâu xám, bờ mờ, ranh giới không rõ như nám mảng. Dạng này khó điều trị hơn nhiều do melanin nằm sâu bên dưới da, khó bị đào thải tự nhiên.

✅ Nguyên nhân: Thường liên quan đến di truyền hoặc rối loạn nội tiết kéo dài.

🔍 Đặc điểm điều trị: Cần phối hợp nhiều phương pháp: bôi, uống, thiết bị hỗ trợ (laser, IPL), thời gian điều trị tính bằng tháng hoặc năm.

3. Tăng sắc tố sau viêm (Post-Inflammatory Hyperpigmentation – PIH)

PIH là tình trạng da bị sẫm màu sau khi tổn thương như mụn viêm, trầy xước, cạo, đốt điện, lột da hoặc thủ thuật xâm lấn. Đây là cơ chế phản ứng tự nhiên của cơ thể: melanin được sản sinh nhiều tại vùng viêm để bảo vệ da, nhưng khi viêm khỏi, sắc tố vẫn tồn tại.

✅ Điểm khác biệt: Vết thâm thường xuất hiện sau mụn hoặc tổn thương, có thể phai dần sau vài tháng nếu chăm sóc đúng.

🔍 Điều trị: Sử dụng các hoạt chất làm sáng như Vitamin C, Azelaic Acid, Kojic Acid, kết hợp tái tạo tế bào bằng AHA/BHA, Retinol và chống nắng kỹ lưỡng.

4. Đốm nâu do lão hóa (Lentigo senilis)

Còn gọi là “đồi mồi”, thường gặp ở người trên 40 tuổi hoặc người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời mà không dùng chống nắng. Đốm nâu do lão hóa là biểu hiện của sự tích tụ hư tổn ánh nắng trong thời gian dài.

✅ Đặc điểm: Xuất hiện ở vùng mặt, cổ, tay – những vùng phơi sáng thường xuyên. Màu nâu sáng đến nâu đậm, kích thước thay đổi từ vài mm đến hơn 1 cm.

🔍 Điều trị: Khó mờ nếu chỉ dùng mỹ phẩm thông thường. Laser, IPL, peel hóa học nhẹ có thể hỗ trợ làm mờ hiệu quả nếu được thực hiện đúng và kết hợp phục hồi da kỹ càng.

5. Tàn nhang (Freckles)

Tàn nhang là đốm sắc tố nhỏ (1-3mm), phân bố rải rác, thường xuất hiện ở những người da trắng, tóc sáng màu, có yếu tố di truyền. Khác với các loại sắc tố khác, tàn nhang thường xuất hiện từ nhỏ và đậm màu hơn khi ra nắng.

✅ Nguyên nhân: Di truyền chiếm vai trò chính, bên cạnh đó tia UV kích thích tàn nhang đậm màu hơn.

🔍 Điều trị: Rất khó biến mất hoàn toàn, nhưng có thể làm mờ bằng laser, peel, hoặc đơn giản là kiểm soát để không lan rộng bằng cách chống nắng thật tốt.

Thủ phạm làm rối loạn sắc tố – Không chỉ đến từ ánh nắng

1. ☀️ Tia UV (UVA/UVB)

Ánh nắng mặt trời là nguyên nhân hàng đầu gây tăng sắc tố. Tia UVA xâm nhập sâu vào trung bì, gây lão hóa da sớm; tia UVB tác động chủ yếu lên thượng bì, kích thích melanocyte tăng tổng hợp melanin. Cả hai đều góp phần làm da sạm, nám và không đều màu.

📌 Lưu ý: Kính xe, lớp mây mỏng hay ở trong nhà gần cửa kính không ngăn hoàn toàn tia UVA – do đó việc chống nắng cần thực hiện hàng ngày, kể cả khi trời râm.

2. 🧬 Yếu tố di truyền và hormone

• Di truyền quyết định mật độ và mức độ hoạt động của melanocyte.

• Estrogen và progesterone (nội tiết tố nữ) có thể kích thích enzyme tyrosinase, enzyme này tăng sản sinh melanin. Do đó, nhiều phụ nữ bị nám trong giai đoạn mang thai, dùng thuốc tránh thai hoặc rối loạn nội tiết.

🔍 Thực tế: Hơn 70% trường hợp nám có liên quan đến nội tiết – vì vậy điều trị chỉ bôi ngoài da là không đủ.

3. 💄 Mỹ phẩm không phù hợp

Mỹ phẩm chứa corticoid, hydroquinone nồng độ cao, hoặc chất lột tẩy mạnh có thể gây phá hủy hàng rào bảo vệ da, khiến da bị bào mòn, nhạy cảm hơn với ánh nắng. Lúc này, sắc tố dễ tăng và da yếu đi rõ rệt.

4. 🧪 Thủ thuật không an toàn

Laser, peel da, vi kim… nếu thực hiện bởi người không có chuyên môn hoặc không được chăm sóc hậu thủ thuật đúng cách có thể gây tăng sắc tố sau viêm (PIH) – thậm chí lâu dài hơn cả tình trạng ban đầu.

📌 Cảnh báo: Nhiều người vì nôn nóng làm trắng da hoặc trị nám cấp tốc mà chọn phương pháp sai – dẫn đến “lợn lành chữa thành lợn què.”

Khi chăm sóc không đúng cách – Những hậu quả khó lường

Một số sai lầm phổ biến trong điều trị sắc tố bao gồm:

• Lạm dụng sản phẩm tẩy trắng, bôi không theo chỉ định.

• Không dùng chống nắng thường xuyên, dù đang dùng sản phẩm làm sáng da.

• Kỳ vọng hiệu quả nhanh, ngắt giữa chừng khi chưa có kết quả rõ rệt.

• Nghe theo mẹo dân gian truyền miệng, bôi nghệ sống, rượu thuốc...

❗ Kết quả là:
➡️ Da giãn mao mạch, nhạy cảm, dễ đỏ và rát.
➡️ Sắc tố tái đi tái lại, lan rộng hơn.
➡️ Quá trình điều trị kéo dài và phức tạp hơn nhiều lần.

Kết luận: Chăm sóc da rối loạn sắc tố là cuộc đua đường dài, không có “lối tắt”

Sắc tố da là vấn đề có tính chất mãn tính, dễ bị tác động bởi môi trường, nội tiết và lối sống. Vì vậy, để điều trị hiệu quả, bạn cần:

✅ Chẩn đoán chính xác loại rối loạn sắc tố

Thông qua soi da, đánh giá độ sâu, phân biệt PIH với nám, tàn nhang để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

✅ Kết hợp các hoạt chất điều trị có bằng chứng lâm sàng

Chẳng hạn:

• Niacinamide → làm sáng và phục hồi da.

• Azelaic acid → kháng viêm, giảm PIH.

• Retinol → thúc đẩy tái tạo, làm đều màu.

• Tranexamic acid → ức chế tyrosinase, giảm sản sinh melanin.

✅ Chống nắng là điều kiện bắt buộc

Không chống nắng → không điều trị được bất kỳ dạng sắc tố nào.

✅ Kiên trì và theo dõi sát sao

Hiệu quả có thể thấy sau 4–8 tuần, nhưng cần theo đuổi ít nhất 3–6 tháng để duy trì kết quả và phòng tái phát.

🌿 Bạn đang đối mặt với tình trạng da không đều màu, nám, thâm sau mụn? Đừng chần chừ tự xử lý tại nhà – hãy để chuyên gia đồng hành cùng bạn, từ bước đánh giá đến xây dựng lộ trình phục hồi sắc tố an toàn và hiệu quả.

Thông tin liên hệ:

Công ty TNHH Thương mại Quốc tế Dược mỹ phẩm New Era

Địa chỉ: 43 Nguyễn Trường Tộ, Phường Nguyễn Trung Trực, Ba Đình, Hà Nội.

Điện thoại: 0902.944.285

Email: biotrade.vietnam22@gmail.com

Website: https://biotrade.vn/

Facebook: https://www.facebook.com/Acnautvn

Shoppe: Biotrade Cosmeceuticals

Tiktok: https://www.tiktok.com/@biotradevn